تغذیه در بدنسازی

«15 عدد تخم‌مرغ نیمرو یا آب‌پز، 5 عدد سفیده تخم‌مرغ، 4 لیوان شیر، 5 عدد موز، 250 تا 400 گرم گوشت قرمز، مکمل‌های پروتئینی و اسید آمینه.» این رژیم غذایی روزانه‌ای است که در برخی باشگاه‌های بدنسازی و پرورش اندام به ورزشکاران جوانی که بیشتر آنها زیر 20 سال سن دارند، توصیه می‌شود. نوجوانانی که علاقه وافری به داشتن هیکلی مانند آرنولد دارند و عکس‌هایی از فیگورهای جی‌کاتلد و کلمن را به در و دیوار اتاق خود می‌چسبانند، بدون اینکه این رژیم‌ها را بررسی کرده و یا با یک متخصص تغذیه مشورت کنند، از فردای روزی که در باشگاه ثبت‌نام کرده‌اند، بیشتر پول توجیبی خود را صرف خرید مکمل‌های غذایی کرده و استفاده از این رژیم را برای پرحجم کردن عضلات خود آغاز می‌کنند. اینکه آیا واقعا پیروی از رژیمی با این مقدار پروتئین و کالری توصیه شده به جوانان از روی اصول تغذیه و ورزش بوده یا نه، سوالی است که این هفته به آن پرداخته‌ایم.

خودنگاه: نیازمند نظارتیم
فرامرز خودنگاه، داور درجه یک بین‌المللی پرورش اندام که سال‌ها در این رشته ورزشی فعالیت داشته، معتقد است: «استفاده از رژیم‌های غذایی این چنینی که در مدت کوتاهی وزن فرد را بالا می‌برد، می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری به پیکره ورزشکار جوان بزند و چه بسا وی را دچار بیماری‌های سختی همچون ناراحتی‌های قلبی، چاقی، اضافه وزن، چربی دور شکم و دیابت کند.» وی ادامه داد: «نوجوان 17، 18 ساله نیازی به این همه کالری مازاد ندارد و اگر نتواند این کالری‌ها را با انجام تمرینات سنگین بسوزاند، نه تنها اندام زیبایی پیدا نخواهد کرد بلکه باید منتظر افزایش روز به روز چربی‌های اضافی‌اش باشد.»

خودنگاه در خصوص مربیانی که چنین رژیم‌هایی را به ورزشکار پیشنهاد می‌کنند، گفت: «بیشتر این اشخاص که خود را مربی معرفی می‌کنند هیچ کارت یا حکمی از  سوی فدراسیون دریافت نکرده‌اند و عمل کردن به توصیه آنها می‌تواند مشکلات بسیاری را برای ورزشکاران به خصوص در رده‌های سنی پایین‌تر به وجود آورد.» داور درجه یک بین‌المللی پرورش اندام افزود: «جوانان باید پیش از ورود به باشگاه، مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گرفته، قند، کلسترول خون و میزان بافت چربی آنها سنجیده شود، در غیر این صورت معلوم نیست چه بیماری انتظار آنها را می‌کشد.» خودنگاه در خاتمه تصریح کرد: «استفاده از مکمل‌های غذایی که به وسیله اشخاص سودجو به باشگاه‌ها راه پیدا کرده به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چرا که بیشتر این مکمل‌ها بدون نظارت و گرفتن مجوز در اختیار ورزشکار قرار می‌گیرد و گاهی به مواد نیروزا و هورمون‌های متعدد آلوده است.»

خبیری: مواظب باشید
دکتر کاوه ‌خبیری، متخصص فیزیولوژی ورزش نیز در این رابطه معتقد است: «دریافت پروتئین اضافی به وسیله رژیم‌های غذایی غلط یا مکمل‌های غذایی می‌تواند ارگان‌های بدنی همچون کلیه و کبد را از کار بیندازد و بر عملکرد قلب و عروق و همچنین سیستم عصبی بدن تاثیرگذار باشد.» وی اضافه کرد: «دفع پروتئین اضافی به وسیله بدن، اوره و کربن خون را افزایش داده و کانون‌های سرطانی در مغز ایجاد می‌کند، باید رژیم‌های پرکالری و پرپروتئین ورزشکاران آماتوری که برای زیبایی اندام خود به هر ترفندی متوسل می‌شوند، به خوبی از سوی متخصص تغذیه بررسی ‌شود چرا که در غیر این صورت نظام عملکرد سیستم‌های متعدد بدنی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.» مشاور تغذیه تیم‌های ملی وزنه‌برداری ادامه داد: «متاسفانه آثار سوءتغذیه‌های این چنینی و یا استفاده بیش از حد از مکمل‌های غذایی چهار تا پنج سال رخ می‌دهد و بدون اینکه ورزشکار متوجه شود چه ضربه‌هایی به سلامتش وارد می‌شود، گرفتار بیماری‌های صعب‌العلاجی خواهد شد.» وی درخصوص استفاده از مکمل‌های غذایی توسط ورزشکاران این رشته تصریح کرد: «تصور کنید یک ورزشکار با استفاده از مکمل غذایی پروتئینیX در یک ماه یک کیلوگرم به وزن خود اضافه کند و ماه بعد از مکمل مشابهی با عنوان y استفاده کرده و در یک ماه سه کیلو افزایش وزن داشته باشد. مطمئن باشید اگر آگاهی نداشته باشد، از این پس به استفاده از مکمل دومی روی می‌آورد در حالی که ممکن است این مکمل به مواد نیروزا، استروئیدها و دارودرمانی شیمیایی آلوده باشد.» مسوول کمیته نوجوانان و جوانان ایروبیک ایران ادامه داد: «بعضی افراد سودجو که بیشتر به فکر جیب خود هستند تا سلامت ورزشکاران جوان، از ناآگاهی این افراد سوءاستفاده کرده و با باز کردن پلمپ‌های مکمل‌های غذایی و یا ارایه بسته‌بندی تقلبی موادی را به باشگاه‌ها ارایه می‌دهند که دوپینگ محسوب شده و آینده ورزشکار را به مخاطره می‌اندازد.»
دکتر خیبری درباره چگونگی پیشگیری از وقوع این مشکلات گفت: «با نظارت صحیح وزارت بهداشت و فدراسیون‌های ورزشی می‌توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد. به نظر من، اگر کمیته‌ای با حضور نماینده فدراسیون، ستاد مبارزه با دوپینگ، وزارت بهداشت و حتی قوه قضاییه تشکیل شود تا به فعالیت باشگاه‌ها رسیدگی کرده و در صورت تخلف حکم تعطیلی برای آنها صادر شود کمتر با چنین مسایلی رو به رو خواهیم بود.» اما مسوولان فدراسیون پرورش اندام و بدنسازی ایران نیز در این خصوص دست روی دست نینداخته و به فکر یافتن راهکاری برای حذف این تخلفات هستند.

پورعلی‌فرد: به باشگاه مجاز مراجعه کنید
ناصر پورعلی فرد، رییس فدراسیون پرورش اندام و پاورلیفتینگ گفت: «ورزشکاران باید به باشگاه‌هایی مراجعه کنند که از سوی اداره کل تربیت‌بدنی استان طبق کمیسیون ماده 5 بعد از بررسی مجوز پروانه دریافت کرده است.» وی ادامه داد: «به منظور پیشگیری از بروز تخلفات در صورتی که باشگاهی مجوز دریافت نکرده باشد، بی‌تردید طی مکاتبه با مسوولان محترم اداره اماکن خواستار پلمپ شدن در این باشگاه خواهیم شد.» وی افزود: «بازرس فدراسیون نیز به صورت سرزده و نامحسوس به باشگاه‌های دارای مجوز سرک می‌کشد تا در صورت رویت تخلف مراتب را به مسوولان این رشته اعلام کند. اکثر مربیانی که رژیم‌های غذایی نامناسب به ورزشکاران توصیه می‌کنند حکم یا کارت مربیگری ندارند، از این رو از تمامی دوستداران این رشته خواستاریم در انتخاب مربیان خود وسواس به خرج دهند.» پورعلی‌فرد تصریح کرد: «رژیم‌های غذایی باید با توجه به سن، جنسیت، زمان رشد، بیماری‌ها و مواردی از این قبیل برنامه‌ریزی شود و بی‌تردید در صورت رعایت نکردن این فاکتورها، سلامت به خطر می‌افتد. از آنجایی که فدراسیون پرورش اندام به ورزشکاران این رشته به چشم امانت نگاه می‌کند، سخت‌گیری‌های بسیاری را برای مصرف‌کنندگان و متولیان مکمل‌های آلوده در نظر گرفته و در صورت مشاهده تخلف، گاهی کارت مربیگری افراد سودجو را مادام‌العمر باطل خواهد کرد.» پورعلی‌فرد در خاتمه گفت: «فدراسیون بدنسازی و پرورش اندام کشور کتابی را با عنوان دوپینگ چیست و مکمل‌های غذایی کدام‌اند به چاپ رسانده تا ورزشکاران این رشته با مطالعه آن، آگاهی خود را افزایش دهند.